Over Stephen Sondheim

Stephen Joshua Sondheim (1930-2021) was een gelauwerde Amerikaanse componist en tekstdichter. Een overzicht van al zijn werk vind je hier (1956-1980) en hier (1980-2021).

Vroeg in zijn carrière schreef Sondheim de liedteksten van de musicals West Side Story (1957) en Gypsy (1959). Daarna schreef hij de muziek en liedteksten van een groot aantal musicals. Tot zijn bekendste werken behoren Company (1970), Follies (1971), A Little Night Music (1973), Sweeney Todd: the Demon Barber of Fleet Street (1979), Sunday in the Park with George (1984) en Into the Woods (1989). Veel van zijn werk krijgt nog altijd bij herhaling revivals op Broadway en West End, en ver daarbuiten. Een aantal shows zijn of worden nog verfilmd, met Sweeney Todd en Into the Woods als meest succesvolle voorbeelden. Toelichting op en voorbeelden van al zijn werk vind je hier (1956-1980) en hier (1980-2021).

Sondheim werd als kind sterk beïnvloed door Oscar Hammerstein II (1895-1960), met wiens zoon hij bevriend was. Hammerstein was samen met Richard Rodgers (bekend als “Rodgers en Hammerstein”) verantwoordelijk voor grote musicalsuccessen als The Sound of Music, Oklahoma! en The King and I.

Sondheim sloeg echter een andere, eigen weg in. Vanwege zijn vernieuwende stijl wordt hij vaak de heruitvinder van het Amerikaanse muziektheater genoemd. De muziek en teksten van Sondheim kenmerken zich door grote complexiteit en diepgang. Tegengestelde emoties strijden om voorrang en de donkere kant van het leven wordt niet geschuwd. De humoristische overigens ook niet, gelukkig.

Commercieel had Sondheim wisselend succes. Zijn stijl werd soms als afstandelijk en cerebraal ervaren. De muziek is, hoewel prachtig, niet altijd even toegankelijk of “hummable”. Het gaat bij Sondheim altijd om de inhoud (“content dictates form” zoals hij pleegt te zeggen) en zijn teksten en muziek laten zich dan ook moeilijk losweken van het geheel waarvan ze onderdeel uit maken. Maar met aandacht voor de context van de show en personages waarin zijn liedjes thuishoren, openen zich de levenswijsheid en complexe gevoelens die er achter schuil gaan. Voor wie ze ontdekt, vormen muziek en werk van Sondheim een schat aan inzichten waarin bij elke opvoering door de decennia heen weer nieuwe invalshoeken worden ontdekt.

Het werk van een Amerikaanse taalvirtuoos laat zich niet makkelijk vertalen. Daarvoor is de precisie van woordkeuze, de complexe (binnen)rijmen en de verwantschap van woord en muziek te groot. Ook daardoor gaat een deel van Sondheims kracht verloren voor het Nederlands publiek. Op deze website hopen we zijn werk niettemin iets toegankelijker te maken voor Nederlandstaligen. En we laten zien welke theaterproducties van zijn werk in Nederland te zien zijn. Veel Nederlandse artiesten zijn door Sondheim geïnspireerd. Soloartiesten gebruiken soms materiaal van hem in hun shows, en in het recente verleden werden onder andere Sweeney Todd, A Little Night Music en Into the Woods in Nederland op de planken gebracht, al dan niet in vertaling.